در آخرین روزهای سال ۱۴۰۲ همچنان شاهد آن هستیم که حال صنعت و بازار خودروهای تجاری به اندازه‌ای که از یک صنعت ۵۰ساله انتظار می‌رود خوب نیست. به‌رغم آن‌که تولیدکنندگان این خودروها تمام سال عزم خود را جزم کردند تا بتوانند گوشه‌ای از نیاز بازار و ناوگان را تامین کنند، اما پیش‌شرط‌های موفقیت آن‌ها ازجمله حمایت‌های دولتی، فراهم نبود تا امروز شاهد رسیدن تجاری‌سازان به روزهای اوج باشیم.

هرچند آمارها نشان از افزایش تولید در بسیاری از بخش‌های تجاری کشور دارد اما به نظر می‌رسد این صنعت با چالش‌هایی عجین شده که برخی از آن‌ها چند سالی است گریبان تولید و عرضه و حتی برخی مواقع تقاضا را گرفته است. تاثیر منفی واردات؛ روند عرضه بعضی خودروها در بورس کالا و تبعیض تنها برخی از چالش‌هایی است که تولیدکنندگان خودروهای تجاری با آن‌ها دست‌وپنجه نرم کرده‌اند.

عدم تخصیص ارز و ناتوانی در تامین قطعات

به‌دلیل آن‌که تولیدکنندگان خودروهای تجاری به‌رغم سابقه بیش‌از ۵۰ ساله این صنعت، همچنان به تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان خارجی وابستگی بالایی دارند، ارز نقش مهمی را در این صنعت ایفا می‌کند.

همین وابستگی بیش از حد به واردات قطعات و البته ارز، گاهی این صنعت را در حد زمین‌گیر کردن پیش برده و عدم تخصیص به موقع ارز، کار تامین قطعه را برای این تولیدکنندگان دشوار کرده است.

از سوی دیگر جهش گاه و بیگاه نرخ ارز، به طور مستقیم روی قیمت خودروهای تولید داخل و مدل‌های وارداتی تاثیرگذار بوده و علاوه بر مشکلاتی که برای تجاری‌سازان کشور به همراه داشته است، کار را برای بازار و متقاضیان این خودروها هم سخت کرده است.

اگر روند افزایش نرخ ارز ادامه پیدا کند، قطعا شاهد آن خواهیم بود که قیمت خودروهای تجاری از کارخانه افزایش خواهد یافت؛ موضوعی که به شدت روی عرضه و تقاضا تاثیرگذار خواهد بود.

واردات کارکرده‌ها و ممنوعیت واردات مدل‌های صفر

واردات خودروهای تجاری، همواره یکی از معضلات تولیدکنندگان داخلی بوده است. گرچه واردات آزاد می‌تواند یک بازار با مدل‌های متنوع و قیمت‌های رقابتی را در اختیار متقاضیان قرار دهد، اما این فضای رقابتی در بازار داخلی در اکثر مواقع به ضرر تولیدکنندگان تمام شده است. از سوی دیگر، واردات بر مبنای خودروهای کارکرده، موضوعی بود که بازار را هم متشنج کرد.

در روزهایی که بازار درانتظار واردات مدل‌های کارکرده با قیمت مناسب و به‌صرفه بود، ناگهان قیمت‌گذاری عجیب کامیون‌ها کشنده‌های وارداتی و اضافه شدن هزینه‌های جانبی از تعرفه گمرکی تا هزینه خدمات و ترخیص و شماره‌گذاری باعث شد تا قیمت این خودروها سربه فلک بکشد و به دنبال آن مدل‌های موجود نیز با افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت مواجه شوند.

البته واردات تنها به باری‌ها خلاصه نشد و صنعت اتوبوس‌سازی کشور را هم درگیر کرد. پول‌هایی که می‌توانست بعد از سال‌ها به سمت تولیدکنندگان داخلی و رونق بازار آن‌ها روانه شود، به جیب خودروسازان خارجی رفت و به شکل قراردادهایی وارد کشور شد که عدم رضایت اکثر خودروسازان را به همراه داشت.

عرضه در بورس

عرضه در بورس کالا موضوعی است که به تبعیت از بازار سواری‌ها در صنعت خودروهای تجاری هم پیاده‌سازی شد. خودروهای سواری به‌منظور کاهش مشکلات و تنظیم بازار قرار شد از طریق بورس عرضه شوند تا تعادل بین عرضه و تقاضا و کاهش فاصله قیمت کارخانه و بازار را شاهد باشند. با این‌حال هنوز نتیجه آن مشخص نشده بود، سیستم عرضه در بورس کالا، برای برخی تجاری‌های باری هم اجرا شد. گرچه به نظر می‌رسد نتیجه این روند برای تولیدکنندگان مثبت باشد، اما متقاضیان را با چالش‌هایی مواجه کرده است.

تولید ۱۴۰۲؛ برخلاف مدل‌های سواری

در صنعت خودروهای سواری مرسوم که تولیدات از اواخر بهمن هر سال با مدل سال بعد ثبت شود. حالا اما به نظر می‌رسد که بین سواری‌ها و تجاری‌ها تبعیضی ایجاد شده است و خودروهای تجاری حتی با مدل‌های اسفند ماه نیز، به‌نام سال آینده ثبت نمی‌شوند. آن‌طور که خریداران باری‌ها اذعان کرده‌اند تولیدات اسفند سال جاری نیز با مدل ۱۴۰۲ وارد بازار شده‌اند، نه ۱۴۰۳. تفاوت‌هایی که بین خودروهای سواری و تجاری وجود داشته، تنها شرایط را برای خریداران مدل‌های مسافری و باری سخت‌تر کرده است، با آن که این خودروها بسیار گران‌تر از سواری‌ها هستند و به نوعی سرمایه و محل کسب درآمد برای متقاضیان به حساب می‌آیند.